جلسه دفاع از رساله خانم محبوبه زارع¬زاده مهریزی - گروه مهندسی منابع آب

خلاصه خبر: ارزیابی نقش همکاری های ترکیبی آبی و تجای ایران- افغانستان در بهره برداری از رودخانه هیرمند با استفاده از رویکرد تئوری بازی

جلسه دفاع از رساله :محبوبه زارع­زاده مهریزی                                                                گروه: مهندسی منابع آب

عنوان رساله:ارزیابی نقش همکاری­های ترکیبی آبی و تجای ایران- افغانستان در بهره­برداری از رودخانه هیرمند با استفاده از رویکرد تئوری بازی

ارائه کننده:محبوبه زارع­زاده مهریزی

استاد راهنمای اول (اصلی) :  آقای دکتر سعید مرید

استاد راهنمای دوم : آقای دکتر فرشاد فاطمی

 استاد مشاور اول : آقای دکتر کاوه مدنی

استاد ناظر داخلی:آقای دکتر علی باقری

استاد ناظر داخلی:آقای دکتر حبیب الله موسوی

استاد ناظر خارجی : آقای دکتر حامد قدوسی

استاد ناظر خارجی:آقای دکتر بنفشه زهرایی

نماینده تحصیلات تکمیلی: آقای دکتر علی باقری

مکان : آمفی تئاتر شماره 1

تاریخ: 95/11/23

ساعت: 8:30

چکیده

رودخانه­های بین­المللی از نظر هیدروپولیتیکی به دلیل وجود منافع متعارض و نامتقارن بین کشورهای حاشیه خود، همواره بستری برای بروز چالش­ها و اختلافات آنها بوده­اند. در عین حال این بستر با تمهیداتی عقلایی، می­تواند به فرصت­هایی برای همکاری و تعامل  تبدیل گردند. این مهم هدف تحقیق حاضر را رقم می­زند که در آن تلاش دارد تا روش­شناسی و چارچوبی برای تعاملات و مذاکرات آبی در حوضه‌های آبریز بین‌المللی، در ترکیب با دیگر حوزه­های اقتصادی را ارائه دهد.

منطقه مطالعاتی این تحقیق رودخانه هیرمند- مشترک بین ایران و افغانستان- می­باشد که از این قاعده مستثناء نبوده است. بررسی سوابق نشان می­دهد که طی بیش از یک قرن، همواره مذاکرات آبی دوکشور استراتژی یکسانی را تجربه کرده، هرچند ممکن است گاهی تاکتیک­های متفاوتی به کار گرفته شده باشد. بدین معنا که موقعیت بالادستی افغانستان همواره جهت­گیری مذاکرات و نتایج آن را تعیین کرده و ایران همواره از موضع کشور پائین دست درکنار میز مذاکره قرار گرفته است. لذا، با توجه به آنچه که هدف تحقیق اعلان شد، نیاز است تا دیگر استراتژی­ها نیز مورد ارزیابی قرارگیرند. بررسی روابط دو کشور نشان می­دهد که هم­اکنون مناسبات آنها در حوزه­هایی مانند راه، انرژی، بنادر، اشتغال و انتقال تکنولوژی فعال می­باشد. اما این فعالیت­ها بطور مجزا و انتزاعی در جریان هستند و هیچگاه بررسی نشده که چه ظرفیتی برای اثرگذاری بر تعاملات حوزه آبی دوکشور می­توانند داشته باشد.

به منظور انجام این بررسی‌ها، چارچوبی لازم خواهد بود که بتواند توان لازم برای تلفیق سیاست­گذاری­های اقتصادی با مذاکرات آبی را برخوردار باشد و در عین حال برنامه­های توسعه افغانستان بخصوص در بخش کشاورزی را شبیه­سازی نموده و تاثیر آن بر نتایج مذاکرات چند حوزه­ای را مورد ارزیابی قرار دهد. برای این سه بخش به ترتیب مدل اقتصادی تعادل عمومی محاسبه پذیر (CGE)[1]، تئوری بازی­ها و مدل شبیه­سازی SWAT[2]در تلفیق با روش­های ماهواره­ای مورد استفاده قرار گرفته است. مدل‌های CGEاین امکان را فراهم می­آورد تا نقش سیاست­های تشویقی و غیر تشویقی ایران بر اقتصاد افغانستان در سطح کلان مورد ارزیابی قرار گیرد. تئوری بازی­ها چارچوبی را برای مذاکرات دوطرف با توجه به راهبرد مذاکرات و میزان پیامد آنها در هر راهبرد مشخص می­کند. نهایتا، ازآنجاکه افغانستان برنامه­های توسعه خاص خود را دارد، این برنامه­ها می­تواند نتایج مذاکرات را تحت الشعاع قرار دهند که بررسی آن در این روش­شناسی گنجانده شده است.

فوق براساس سه سیاست تشویقی و غیر تشویقی در حوزه­های تجاری (افزایش و کاهش تعرفه­های گمرکی ایران بر افغانستان تا 30%) ، کشاورزی (کمک به افزایش بهره­وری کشاورزی افغانستان تا 30%) و حمل­ونقل (کاهش حجم ترانزیت از ایران به افغانستان تا 30%) مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که سیاست‌های فوق می‌تواند ظرفیت دریافت آب مازاد بر تفاهم نامه را تا حدود 1 میلیارد متر مکعب افزایش دهد. همچنین، نوع سیاست­های تشویقی و غیرتشویقی مورد بررسی گویای آن بود که تفاوت معنی­داری در میزان رهاسازی آب از افغانستان را سبب نمی­شود، اما پیامدهای کاملا متفاوتی برای این کشور به همراه خواهد داشت. بطوریکه سیاست­های تشویقی موجب افزایش پیامد این کشور نسبت به شرایط موجود می­شود، آنچه که هدف تحقیق و رسیدن به بازی برد-برد بوده است. اما اعمال سیاست­های غیرتشویقی، به نحوی عمل می­کنند که تنها در شرایط خاصی امکان جبران آن و رسیدن به شرایط موجود را برای افغانستان می­تواند سبب گردد.

واژه­های کلیدی:حوضه آبریز هیرمند، مذاکرات آبی، مذاکرات چند حوزه­ای،  مدل‌های تعادل عمومی، نظریه بازی، مدل SWAT

 


[1]Computable General Equilibrium

[2]Soil and Water Assessment Tools


19 بهمن 1395 / تعداد نمایش : 4800